«Ξεκλειδώνοντας» τη γεωθερμία στην Ελλάδα, δωρεάν ενέργεια από τα σπλάχνα της γης
Βασιλική Μιχοπούλου«Βεβαιωμένο γεωθερμικό πεδίο Αριστήνου- Τραϊανούπολης» αναγράφεται στην ταμπέλα που βρίσκεται στον χώρο της γεώτρησης, η οποία έχει ανοίξει πολύ πριν το ξέσπασμα της πανδημίας, επιβεβαιώνοντας πως εκεί κάτι «τρέχει». Και αυτό που όντως «τρέχει», είναι ένα εμβληματικό έργο για την αξιοποίηση του γεωθερμικού πεδίου χαμηλής ενθαλπίας Άνθειας-Αριστήνου που βρίσκεται περίπου 10χλμ έξω από την πόλη της Αλεξανδρούπολης και το οποίο αποτελεί το μοναδικό γεωθερμικό πεδίο στην Ελλάδα όπου η θερμοκρασία του νερού που αντλείται αγγίζει τους
99 βαθμούς Κελσίου!
Η γεωθερμική ενέργεια δεν βρίσκεται πουθενά αλλού εκτός από περιοχές με ευνοϊκά γεωλογικά χαρακτηριστικά. Τέτοια είναι βαθιά τεκτονικά ρήγματα που επιτρέπουν στο νερό να διεισδύσει βαθύτερα στον φλοιό της Γης και να θερμανθεί, ή ηφαιστειογενή που απελευθερώνουν θερμότητα από πετρώματα πιο κοντά στην επιφάνεια του φλοιού. Η Ελλάδα διαθέτει και τους δύο τύπους ρηγμάτων, που βρίσκονται κατανεμημένα κατά μήκος της ηπειρωτικής χώρας, κυρίως κατά μήκος της βόρειας Ελλάδας (Κεντρική και Ανατολική Μακεδονία, Θράκη) αλλά και σε πολλά νησιά.
Υπάρχουν περιοχές στην Ελλάδα που χαρακτηρίζονται από πλούσιο γεωθερμικό δυναμικό με προοπτικές αξιοποίησης στο μέγιστο βαθμό, είτε για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας είτε για θέρμανση. Το πεδίο Άνθειας-Αριστήνου θεωρείται ως ένα από τα σημαντικότερα ελληνικά γεωθερμικά πεδία, κυρίως λόγω της διαθεσιμότητας γεωθερμικού ρευστού θερμοκρασίας άνω των 90 ⁰C και των δυνατοτήτων του για εκμετάλλευση.
Το γεωθερμικό πεδίο της Αλεξανδρούπολης
Η ιδέα της χρήσης γεωθερμικής ενέργειας στην Ελλάδα δεν είναι καινούργια. Πίσω στα μέσα της δεκαετίας του 1980, η Δημόσια Επιχείρηση Ηλεκτρισμού (ΔΕΗ) άρχισε τις προσπάθειες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από γεωθερμική ενέργεια σε ελληνικά νησιά, αλλά για κάποιους λόγους δεν προχώρησαν.
Το ενδιαφέρον για τη γεωθερμική ενέργεια στην Ελλάδα αναζωπυρώθηκε πριν καν ξεκινήσει η ενεργειακή κρίση. Η «πράσινη» μετάβαση είναι πάντα στο μενού των συζητήσεων του πρωθυπουργού, ο οποίος έχει επανειλημμένα εκφράσει τη φιλοδοξία του για την καθιέρωση της Ελλάδας ως κόμβου «πράσινης», αλλά και «γαλάζιας» (με την αξιοποίηση των θαλασσών) ενέργειας για την Ευρώπη. Tα τελευταία χρόνια έχουν καταγραφεί θετικές πρωτοβουλίες σε σχέση με τη χρήση γεωθερμικής ενέργειας χαμηλών θερμοκρασιών για τη λειτουργία 
εγκαταστάσεων θερμοκηπίου.
Συνολικά υπάρχουν περισσότερα από 350 στρέμματα γεωθερμικών θερμοκηπίων, το 95% των οποίων βρίσκεται στη Βόρεια Ελλάδα, και όπου ο κύριος όγκος των παραπάνω έργων υλοποιήθηκε μέσα στην τελευταία επταετία. Σήμερα, τρία από τα σημαντικότερα γεωθερμικά πεδία στη Βόρεια Ελλάδα εντοπίζονται στον Ακροπόταμο του δήμου Παγγαίου, στο Ερατινό στη Χρυσούπολη Καβάλας και στο Αρίστηνο στο Δήμο Αλεξανδρούπολης, το οποίο είναι και το πρώτο που αξιοποιείται για τηλεθέρμανση κτιρίων.
«Το ξεκλείδωμα του γεωθερμικού πεδίου χαμηλής ενθαλπίας Άνθειας-Αριστήνου είναι ο σημαντικότερος στόχος του στρατηγικού σχεδίου της Αλεξανδρούπολης για μια ανθεκτική τοπική οικονομία χαμηλών εκπομπών άνθρακα. Άμεση επιδίωξή της είναι να εξελιχθεί σε μια βιώσιμη πόλη και ένας τρόπος για να το επιτύχει είναι να αξιοποιήσει νέα και καθαρή ενέργεια που είναι διαθέσιμη σε τοπικό επίπεδο, όπως είναι η γεωθερμία», παρεμβαίνει ο Μηχανολόγος Μηχανικός και εξωτερικός συνεργάτης του Δήμου Αλεξανδρούπολης για το ευρωπαϊκό έργο IRIS, κ. Κωνσταντίνος Λυμπερόπουλος.
Η Αλεξανδρούπολη είναι το διοικητικό κέντρο της Περιφερειακής Ενότητας Έβρου και αποτελεί πύλη διασύνδεσης μεταξύ μεσογειακών και ασιατικών χωρών. Αυτή η όμορφη παραθαλάσσια πόλη, προκειμένου να σχεδιάσει τα επόμενα βήματα για την περαιτέρω αξιοποίηση της γεωθερμίας σε αστική τηλεθέρμανση, συνεργάστηκε με ένα δίκτυο «έξυπνων» και βιώσιμων πόλεων (όπως είναι το Γκέτεμποργκ στη Σουηδία, η Ουτρέχτη στην Ολλανδία και η Νίκαια στη Γαλλία) στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού έργου IRIS Smart Cities.
Το ευρωπαϊκό έργο IRIS αποτελεί μέρος του προγράμματος Horizon 2020 και προσφέρει καινοτόμες και επαναλαμβανόμενες λύσεις στους τομείς του περιβάλλοντος, των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, της έξυπνης κινητικότητας και ευρύτερα της πόλης του αύριο. Το έργο που ξεκίνησε τον Σεπτέμβριο του 2017 συγκεντρώνοντας 41 εταίρους από 7 χώρες, υποστηρίζει τις χαρακτηριζόμενες από το έργο ως πόλεις-“φάρους”, Ουτρέχτη, Γκέτεμποργκ και Νίκαια και ακολούθως τις Βάασα στη Φινλανδία, Αλεξανδρούπολη, Σάντα Κρουζ Τενερίφης και Φοσκάνι στη Ρουμανία, στην προσπάθειά τους να επιτύχουν μια καλύτερη και πιο βιώσιμη αστική ποιότητα ζωής.
Ένα ταχέως αυξανόμενο ποσοστό (σήμερα 75%) του πληθυσμού της ΕΕ ζει σε αστικές περιοχές, χρησιμοποιώντας το 70% των διαθέσιμων ενεργειακών πόρων. Οι πόλεις πρέπει να παρέχουν λύσεις για να αυξήσουν σημαντικά την αποδοτικότητα των πόρων τους μέσω δράσεων που αφορούν τα ενεργειακά συστήματα, την κινητικότητα και την ποιότητα του αέρα. «Επομένως, υπάρχει ανάγκη για στρατηγικές που βοηθούν τις πόλεις να ενσωματώνουν έξυπνα τις τεχνολογικές εφαρμογές και να λειτουργούν ως πρότυπα ολοκληρωμένων λύσεων μεγάλης κλίμακας. Το πρόγραμμα IRIS προσφέρει μια εξαιρετική ευκαιρία ανάδειξης των μεγάλων δυνατοτήτων των πόλεων», υποστηρίζει ο κ. Λυμπερόπουλος.
Το ταξίδι του Δήμου Αλεξανδρούπολης
Στο Αρίστηνο Αλεξανδρούπολης υπάρχει ένα βεβαιωμένο γεωθερμικό πεδίο χαμηλής ενθαλπίας έκτασης 20.000 στρεμμάτων το οποίο ο Δήμος είχε εκμισθώσει το 2013 από το ελληνικό Δημόσιο έναντι 93.140,00 €/ έτος. Το πόσο, μετά από ενέργειες της Αντιδημάρχου Διοικητικών και Οικονομικών Υπηρεσιών, Ενέργειας, Φυσικών Πόρων του Δήμου Αλεξανδρούπολης και Δ.Ε. Τραϊανούπολης, κα. Ελένης Ιντζεπελίδου-Συτμαλίδου, μειώθηκε στις 13.626,48 €/ έτος.
Το ταξίδι του Δήμου Αλεξανδρούπολης για την εκμετάλλευση του γεωθερμικού πεδίου ήταν μακρύ, όπως περιγράφει η ίδια: «Η προσπάθεια για τη διεκδίκηση και εκμετάλλευση του γεωθερµικού πεδίου ξεκίνησε το 2012, από τον τότε Αντιδήµαρχο Ενέργειας και Φυσικών Πόρων Αλεξανδρούπολης κ. Ιωάννη Φαλέκα. Τα δικαιώματα διαχείρισης του επιβεβαιωμένου γεωθερμικού πεδίου Αριστήνου εκμισθώθηκαν στο Δήμο Αλεξανδρούπολης το 2013 και το 2016 κατασκευάσθηκε μια παραγωγική γεώτρηση βάθους 500m, η οποία παράγει ρευστά θερμοκρασίας πάνω από 90°C. Το 2021 πιστοποιήθηκαν οι 99Ο C».
Το υπό κατασκευή έργο θεωρείται ως το πρώτο βήμα αξιοποίησης της διαθέσιμης γεωθερμικής ενέργειας για τηλεθέρμανση δημόσιων κτηρίων και θέρμανση θερμοκηπίων. Στο έργο χρησιμοποιείται δίκτυο διανομής μήκους 14,3-18 km και συνολικής θερμικής ισχύος που υπολογίζεται στα 10 MW, ενώ προβλέπεται η κατασκευή θερμικού σταθμού με πλακοειδείς εναλλάκτες θερμότητας, διανομείς νερού και συστήματα αυτοματισμού καθώς και 2 γεωτρήσεων επανεισαγωγής, βάθους 500-550m η κάθε μια.
«Η πρώτη φάση του προγράμματος περιλαμβάνει την αστική τηλεθέρµανση, η οποία θα θερμάνει 16 δημόσια κτίρια συμπεριλαμβανομένου του Παιδικού Χωριού SOS και την αγροτική τηλεθέρμανση, για παραγωγικές επενδύσεις και θερμοκήπια. Η δεύτερη φάση αφορά την αστική τηλεθέρμανση 8 οικισμών της περιοχής (1000 νοικοκυριών περίπου) και ήδη συντάσσεται η τεχνική έκθεση για αυτή την χρηματοδότηση, ενώ παράλληλα εξετάζεται και η δυνατότητα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας», συμπληρώνει η Αντιδήμαρχος κ. Ιντζεπελίδου.
Η επένδυση για την κατασκευή του δικτύου γεωθερμικής τηλεθέρμανσης ανήλθε σε 6,2 εκατ. Ευρώ. Το έργο ήταν επιλέξιμο για χρηματοδότηση από το Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα του ΕΤΠΑ 2014-2020 της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, το οποίο χρηματοδότησε το 95,31% του. Το υπόλοιπο 4,69% επενδύθηκε από ίδια κεφάλαια του Δήμου.