ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ
ΓΕΩΘΕ
Το Τμήμα Γεωθερμίας και Ιαματικών Φυσικών Πόρων (ΓΕΩΘΕ) έχει, βάσει του Νόμου 4602/2019, ως αρμοδιότητες:
- την έρευνα, τον εντοπισμό, την καταγραφή και την αξιολόγηση του γεωθερμικού δυναμικού της χώρας, συμπεριλαμβανομένων και των θερμών πηγών
- μελέτες δίαιτας, ανάπτυξης, αξιοποίησης και διαχείρισης των γεωθερμικών πεδίων της χώρας
- μελέτες και έρευνες για την αξιοποίηση της αβαθούς γεωθερμίας με τη χρήση συστημάτων Γεωθερμικών Αντλιών Θερμότητας
- κατάρτιση και ανάπτυξη βάσεων δεδομένων γεωθερμίας και θερμομεταλλικών υδάτων
- τήρηση Εθνικού Μητρώου γεωθερμικών σημείων σε συνεργασία με το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας
- υδρογεωλογικές έρευνες-μελέτες θερμομεταλλικών νερών και μελέτες αναγνώρισης φυσικών πόρων ως ιαματικών
- έρευνες ηφαιστειότητας και μελέτη-παρακολούθηση ενεργών ηφαιστείων της χώρας
Στα πλαίσια αυτών των αρμοδιοτήτων του, εκτελούνται από το Τμήμα ΓΕΩΘΕ, κατά την τρέχουσα περίοδο, τα ακόλουθα Έργα:
• Το Υποέργο «Δράσεις για την Ορθολογική και Αειφόρο Αξιοποίηση της Γεωθερμίας – GEOTHERM» του Έργου ΟΠΥΓΕΚ που χρηματοδοτείται από το Ε.Σ.Π.Α. 2014-2020 (Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Ανταγωνιστικότητα, Επιχειρηματικότητα, Καινοτομία» (Ε.Π.Αν.Ε.Κ.), προϋπολογισμού 1.439.000 € με 4 επιμέρους ενέργειες για
- την έρευνα εντοπισμού γεωθερμικών ρευστών και τη μελέτη μηχανικής ταμιευτήρων στις περιοχές Σιδηροκάστρου και Δέλτα Νέστου προκειμένου να στηριχθούν επενδυτικές δράσεις,
- τη διαχρονική (περιοδική και συνεχής) παρακολούθηση χαρακτηριστικών γεωθερμικών πεδίων και θερμών πηγών με συλλογή, επεξεργασία και αξιολόγηση αυτών των στοιχείων για τη βέλτιστη χρήση τους και τη διασφάλιση της αειφορίας τους,
- τη συλλογή, επικαιροποίηση, αξιολόγηση, επεξεργασία, εναρμόνιση σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά και διεθνή πρότυπα (INSPIRE) και διάθεση γεωχωρικών δεδομένων και πληροφοριών γεωθερμικών πεδίων και ιαματικών φυσικών πόρων και
- την έρευνα, τον εντοπισμό και τη μελέτη πηλοειδών και ηφαιστειακών λίθων για ιαματική χρήση.
• Το Υποέργο «Διαχειριστικά σχέδια Γεωθερμικών πεδίων χαμηλής θερμοκρασίας – ΔΙΑ.ΓΕΩΘ.» , συνεπικουρούμενο από τα επιμέρους Υποέργα «Προμήθειες εξειδικευμένων λογισμικών, Η/Υ ειδικών προδιαγραφών και συνοδών περιφερειακών» και «Αναθέσεις υπηρεσιών τεχνικών συμβούλων & Εξειδικευμένης δειγματοληψίας – ανάλυσης γεωθερμικών ρευστών σε Ευρωπαϊκά Ακαδημαϊκά Ιδρύματα & Ερευνητικά ινστιτούτα (προσομοίωση, μηχανική ρευστών, ισότοπα, επικαθήσεις αλάτων)» , συνολικού προϋπολογισμού 216.000 € και ενταγμένα στην Πράξη «Αναβάθμιση λειτουργιών της Γενικής Γραμματείας Ενέργειας και Ορυκτών Πρώτων Υλών για την υποστήριξη του επιχειρηματικού περιβάλλοντος και της εξωστρέφειας των επιχειρήσεων» του ΥΠΕΝ, που χρηματοδοτείται από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Ανταγωνιστικότητα Επιχειρηματικότητα και Καινοτομία» (Ε.Π.Αν.Ε.Κ.). Στόχος είναι η δημιουργία πρότυπης και συνθετικής μελέτης σχεδίων διαχείρισης για τα γεωθερμικά πεδία τοπικού ενδιαφέροντος (θερμοκρασία ρευστών χαμηλότερη των 90oC) και η πιλοτική εφαρμογή της σε 2 επιλεγμένα γεωθερμικά πεδία.
• Το Έργο «Σύνταξη και έκδοση Οδηγού για τη γεωθερμία στην Ελληνική και Αγγλική γλώσσα (ΟΔΗΓΟΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ)», προϋπολογισμού 40.000 € και ενταγμένο στο Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων (Π.Δ.Ε.)-Εθνικό Σκέλος, με στόχο τη σύνταξη ενός επενδυτικού οδηγού αξιοποίησης της γεωθερμίας μέσω του οποίου θα παρέχονται χρήσιμες πληροφορίες για τη γεωθερμική κατάσταση, τα πεδία και το δυναμικό της χώρας, το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο και τα διαθέσιμα χρηματοδοτικά εργαλεία επενδυτικών σχεδίων.
• Το Έργο «Διαχρονική παρακολούθηση – εποπτεία και αποκατάσταση γεωθερμικών γεωτρήσεων Ι.Γ.Μ.Ε. που δεν έχουν παραχωρηθεί σε τρίτους», προϋπολογισμού 100.000 € και ενταγμένο στο Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων (Π.Δ.Ε.)-Εθνικό Σκέλος (Γεν. Γραμματεία Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής), με στόχο την αξιολόγηση και παρακολούθηση κατασκευασμένων από το Ι.Γ.Μ.Ε. και μη παραχωρημένων γεωθερμικών γεωτρήσεων, οι οποίες χρήζουν εποπτείας και πιθανής παρέμβασης λόγω παλαιότητας και ειδικών συνθηκών των πεδίων.
ΤΑΝΕ – Τμήμα Αναλυτικών Εργαστηρίων
Α) Εργαστήριο Αναλύσεων Νερών Τo Εργαστήριo Αναλύσεων Νερών δραστηριοποιείται σε χημικές και μικροβιολογικές αναλύσεις δειγμάτων νερού που προορίζονται για υδρευτικές, αρδευτικές βιομηχανικές και κατασκευαστικές χρήσεις. Προσδιορίζονται όλες οι παράμετροι της Νομοθεσίας που αφορούν κύρια στοιχεία και ιχνοστοιχεία, δείκτες πιθανής ρύπανσης, βαρέα και τοξικά μέταλλα και μικροβιολογικές παραμέτρους. Το Εργαστήριο λειτουργεί από ιδρύσεως του ΙΓΜΕ και είναι διαπιστευμένο από το 2002 με το Πρότυπο ΕΛΟΤ ΕΝ ISO/IEC 17025 από το Εθνικό Συμβούλιο Διαπίστευσης. Σημαντικό μέρος των εργασιών του αποτελεί, στο πλαίσιο του εργου «Δίκτυο Παρακολούθησης Υπόγειων Νερών», ο διαχρονικός έλεγχος μεγάλου αριθμού δειγμάτων για κύρια ιχνοστοιχεία, βαρέα μέταλλα και οργανικές παραμέτρους. Επίσης οι αναλύσεις Υπέρ Τρίτων (Βιομηχανία Εμφιάλωσης Νερού, Εταιρείες Τροφίμων και Ποτών, Κατασκευαστικές Εταιρείες, Τουριστικές μονάδες, Περιφέρειες & Δήμοι, Εκπαιδευτικά Ιδρύματα, Ιδιώτες, Εταιρείες καθώς και Περιβαλλοντικές Μελέτες του ΥΠΕΝ). Σημαντικό μέρος διαθέτει σημαντική τεχνολογική υποδομή με σύγχρονο εξοπλισμό που περιλαμβάνει:
- Φασματόμετρο με διέγερση Πλάσματος και ανιχνευτή Μάζας , ICP-ΜS
- Φασματόμετρο με διέγερση Πλάσματος και ανιχνευτή εκπομπής φάσματος, ICP-ΟES
- Συσκευές Ιοντικής Χρωματογραφίας
- Φασματοφωτόμετρα
- Συσκευή αυτόματης τιτλοδότησης
- Αναλυτή Ολικού Οργανικού Άνθρακα
Β) Εργαστήριο Πετρωμάτων Μεταλλευμάτων και Στερεών Καυσίμων Το Εργαστήριο Αναλύσεων Πετρωμάτων-Μεταλλευμάτων-Εδαφών, Στερεών Καυσίμων δραστηριοποιείται στις αναλύσεις δειγμάτων ορυκτών πρώτων υλών, εδαφών, περιβαλλοντικών δειγμάτων, στερεών καυσίμων (λιγνίτες, τύρφη, άνθρακας, τέφρα λιγνιτών) και άλλων εναλλακτικών ενεργειακών πρώτων υλών (βιοκαύσιμα) για προσδιορισμό κύριων στοιχείων και ιχνοστοιχείων, βαρέων και τοξικών μετάλλων, όπως και σπανίων γαιών. Διαθέτει σημαντική τεχνολογική υποδομή με σύγχρονο εξοπλισμό που περιλαμβάνει επιπλέον των προαναφερθέντων ICP-MS & ICP-OES:
- Φασματόμετρα Ατομικής Απορρόφησης
- Θερμιδόμετρο
- Συσκευή θερμοστατικής ανάλυσης
- Αναλυτή άνθρακα – Θείου
- Στοιχειακό Αναλυτή
ΥΔΡΟΓΕ
Η Υδρογεωλογία είναι η επιστήμη η οποία μελετά και ερευνά τις συνθήκες κίνησης και εναποθήκευσης του νερού στο υπέδαφος. Γι’ αυτό το σκοπό επιστρατεύει κατάλληλα εργαλεία και μεθόδους και συνεργάζεται με πολλά επιστημονικά πεδία. Από ιδρύσεως της πρώτης υβριδικής Γεωλογικής Υπηρεσίας στη χώρα μας (1925), η επιστήμη της Υδρογεωλογίας ήταν παρούσα στις αναπτυξιακές προσπάθειες της Χώρας με προγράμματα, τα οποία επικεντρώθηκαν στην αξιολόγηση και εκμετάλλευση των υπόγειων νερών, ιδιαίτερα στις μεγάλες και παραγωγικές πεδιάδες της χώρας. H δραστηριοποίηση της Υδρογεωλογίας στο ρόλο συμβούλου της Πολιτείας, όπως προβλέπεται από το θεσμικό πλαίσιο της ΕΑΓΜΕ/ΙΓΜΕ αφορά τη συμμετοχή:
Σε όργανα και επιτροπές του Υπουργείου Περιβάλλοντος για θέματα διαχείρισης υδάτων και χάραξης πολιτικών
- Σε ρόλο συμβούλου σε θέματα Διακρατικών Υδάτων (όπως Λίμνες Δοϊράνη, Πρέσπες και Αξιός ποταμός) του Υπουργείου Εξωτερικών
- Σε επιτροπή του Υπουργείου Υγείας για την αναγνώριση των φυσικών μεταλλικών νερών.
Οι κύριες ερευνητικές δραστηριότητες του τμήματος Υδρογεωλογίας περιλαμβάνουν:
- Διερεύνηση, οριοθέτηση και αξιολόγηση υδρογεωλογικών συστημάτων Λειτουργία και συντήρηση «Δικτύου Παρακολούθησης» Υπόγειων Νερών
- Κατάρτιση υδρολογικών ισοζυγίων • Υποστήριξη Σχεδίων Διαχείρισης λεκανών Απορροής Ποταμών (ΛΑΠ)
- Μελέτη ποιοτικής (ρυπαντικής) υποβάθμισης υδροσυστημάτων και μέτρων προστασίας αυτών
- Επίλυση – βελτίωση υδροδοτικών και υδρευτικών προβλημάτων
- Εκτέλεση ερευνητικών υδρογεωτρήσεων
- Μελέτες ζωνών προστασίας σημείων υδροληψίας (πηγές, γεωτρήσεις) σε καρστικά συστήματα • Μελέτη – εφαρμογή τεχνητού εμπλουτισμού υπόγειων υδροφορέων.
- Συντήρηση Βάσης Υδρογεωλογικών δεδομένων σε GIS
Ανεκτίμητη είναι η συνεισφορά της Υδρογεωλογίας στον τομέα Προγραμμάτων και Εκτέλεσης Έργων για Ύδρευση. Μπορεί κανείς να ισχυριστεί ότι δεν υπάρχει Δήμος στη Χώρα, στον οποίο η Υδρογεωλογία να μην έχει εκπονήσει μελέτη ή γεωτρητικό πρόγραμμα σχετικά με προβλήματα ύδρευσης. Ορόσημο σε αυτή την προσπάθεια αποτελεί πάντα το Έργο «ΥΔΡΕΥΣΗ ΑΘΗΝΩΝ» το έτος 1990, περίοδο κατά την οποία η έντονη ανομβρία δημιούργησε τεράστια προβλήματα επάρκειας στην ευρύτερη περιοχή ευθύνης της ΕΥΔΑΠ. Στο έργο αυτό κατασκευάστηκαν 170 παραγωγικές υδρογεωτρήσεις από το ΙΓΜΕ με χρηματοδότηση του ΥΠΕΧΩΔΕ (1990-1994) και της ΕΥΔΑΠ. Με τον εντοπισμό υπόγειων αποθεμάτων νερού στις λεκάνες απορροής του Βοιωτικού Κηφισού, της ΒΑ Πάρνηθας και του Αυλώνα, το ΙΓΜΕ εξασφάλισε 450.000 m3 νερού ημερησίως στην ΕΥΔΑΠ και διέσωσε την Πρωτεύουσα από έλλειμμα υδροδότησης, ενώ δημιούργησε εφεδρική υποδομή για ανάλογες έκτακτες μελλοντικές καταστάσεις.
Το τμήμα Υδρογεωλογίας και οι υδρογεωλόγοι των Περιφερειακών Μονάδων, σε συνεργασία με άλλες διευθύνσεις του Φορέα, συμμετέχουν ενεργά σε έργα που αφορούν την αξιολόγηση πλημμυρικών φαινομένων, αποβλήτων, ρύπανσης, αποστραγγίσεις μεταλλευτικών χώρων, διερεύνηση κατολισθητικών φαινομένων κ.λπ.Τα σημαντικότερα προγράμματα που διαχρονικά υλοποιεί το Τμήμα Υδρογεωλογίας αφορούν σε έργα ΕΣΠΑ και προγραμματικές συμβάσεις με Δήμους, ΔΕΥΑ και Περιφέρειες (υπέρ τρίτων), με σκοπό την υδρογεωλογική μελέτη – έρευνα περιοχών αρμοδιότητάς τους.
Τα έργα «υπέρ τρίτων» αποτελούν έργα που έχουν το χαρακτηριστικό της άμεσης επίλυσης προβλημάτων (έργα εφαρμογής), επάρκειας νερού, ποιοτικής υποβάθμισης υπόγειων νερών, διάθεσης αποβλήτων κλπ, στα οποία η ΕΑΓΜΕ υπερέχει λόγω εξειδίκευσης στο αντικείμενο της υδρογεωλογίας αλλά και λόγω της δυνατότητας συνεργασίας με άλλα αντικείμενα όπως χαρτογράφηση, γεωχημεία, γεωφυσική κλπ. Σημαντικό πλεονέκτημα αποτελεί η υποστήριξη των αναλυτικών εργαστηρίων σχεδόν για το σύνολο των έργων που υλοποιεί το Τμήμα ΥΔΡΟΓΕ (Υδρογεωλογίας και Υδρολογίας). Ενδεικτικά αναφέρεται ότι την περίοδο αυτή υλοποιούνται έργα για λογαριασμό της ΔΕΥΑ Ρόδου, Λουτρακίου, Αρχαίας Ολυμπίας.
Στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ 2014-2020 / Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Ανταγωνιστικότητα, υλοποιούνται δύο έργα από το τμήμα Υδρογεωλογίας. Το έργο «Εθνικό Δίκτυο Παρακολούθησης» για τα υπόγεια νερά, με προϋπολογισμό 6.500.000€, περιλαμβάνει 1894 Υδροσημεία (Σταθμούς Παρακολούθησης) και καλύπτει όλη την επικράτεια, ακόμα και απομακρυσμένα νησιά όπου υπάρχει ανθρώπινη δραστηριότητα, αποτυπώνοντας την υφιστάμενη κατάσταση των υπόγειων νερών.
Το έργο στοχεύει στην παρακολούθηση των ποιοτικών και ποσοτικών χαρακτηριστικών όλων των υπόγειων υδατικών συστημάτων της χώρας, με έμφαση στα πλέον σημαντικά από άποψη οικονομικής δραστηριότητας. Τα αποτελέσματα του έργου αποτυπώνονται σε Ετήσιες Εκθέσεις Αξιολόγησης, οι οποίες αξιοποιούνται περαιτέρω κατά την σύνταξη των αναθεωρημένων Σχεδίων Διαχείρισης ανά Λεκάνη Απορροής Ποταμού, με τελικό στόχο την άσκηση πολιτικών διαχείρισης και την διασφάλιση της βιώσιμης χρήσης των υπόγειων υδάτων. Το έργο «Συστηματική Απογραφή – Μητρώο Υδρογεωτρήσεων». Πρόκειται για ολοκληρωμένο Μητρώο όλων των υδρογεωτρήσεων κάθε χρήσης, με γεωγραφικά και περιγραφικά στοιχεία (τοπογραφικών, ιδιοκτησιακού καθεστώτος, κατασκευαστικών στοιχείων, υδραυλικών, χρήσης), ώστε να προκύψει σημαντική πληροφορία για τις χωροχρονικές ανάγκες σε νερό της Χώρας, αλλά και τον περαιτέρω σχεδιασμό ορθολογικής διαχείρισης και αξιοποίησης του υπόγειου υδατικού δυναμικού. Το έργο εκτελείται προκειμένου η Χώρα να προσαρμοστεί στις απαιτήσεις της Οδηγίας 2000/60/Ε.Κ. αλλά και να προστατέψει το υπόγειο υδατικό δυναμικό από ποιοτική και ποσοτική υποβάθμιση που προκαλεί η ανεξέλεγκτη κατασκευή υδροληπτικών έργων, στα οποία στηρίζεται σχεδόν κατ’ αποκλειστικότητα η άρδευση.
Η συνεισφορά της Διεύθυνσης Υδρογεωλογίας στη Χώρα καταγράφεται από αναρίθμητες μελέτες και τεχνικές εκθέσεις, με κύριο αντικείμενο την επίλυση προβλημάτων που αφορούν τα υπόγεια νερά, βοηθώντας την Ελληνική κοινωνία και την οικονομική ανάπτυξη της Χώρας.