Αποκαλυπτικός σχετικά με την σοβαρότητα της σεισμικής δραστηριότητας που σημειώνεται την τελευταία διετία στην Ελλάδα καθώς και με την δραστηριότητα ηφαιστείων όπως της Νισύρου, της Σαντορίνης (τα οποία δεν έχουν ‘σβήσει’ αλλά ‘κοιμούνται’ με ό,τι αυτό συνεπάγεται) εμφανίζεται σε συνέντευξή του προς την «δημοκρατική» ο κ. Γεράσιμος Παπαδόπουλος, Δρ σεισμολόγος, επιστημονικός συνεργάτης της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της ΟΥΝΕΣΚΟ και μέλος της Επιτροπής Εκτίμησης Σεισμικού Κινδύνου.
Έχει ενδιαφέρον, το γεγονός πως το μοντέλο μίας μελέτης που είχε δημοσιεύσει πριν από 34 χρόνια σε γεωφυσικό περιοδικό, έχει επαληθευτεί μέσα από τα χρόνια μέχρι και σήμερα: ‘Οι σεισμοί είναι εδώ!’ -όπως επισημαίνει ενώ για τα ηφαίστεια, ο κ. Παπαδόπουλος αναφέρει πως ‘Ο ηφαιστειακός κίνδυνος στην Ελλάδα, έχει… ξεχαστεί’
• Κύριε Παπαδόπουλε, βλέπουμε ότι υπάρχει μία σεισμική δραστηριότητα σε κάποιες περιοχές της Ελλάδας. Είχατε μιλήσει για μία περίοδο σεισμικής έξαρσης που διανύει η Ελλάδα από τον περασμένο Οκτώβριο ενώ είχε σημειωθεί και τον περασμένο Δεκέμβριο ανάλογη δραστηριότητα πέραν της Αττικής, και σε περιοχές όπως η Θήβα, η Κρήτη, η Ρόδος, η Κάσος αλλά και η Νίσυρος. Τι σημαίνει αυτό;
Είναι γεγονός ότι στην τελευταία διετία περίπου έχουμε μια σεισμική έξαρση στην χώρα, με την έννοια ότι, όχι μόνον παρουσιάστηκαν σεισμικές εξάρσεις τοπικού χαρακτήρα -όπως ήταν στην Θήβα με μικρά μεγέθη- αλλά και μεγάλα μεγέθη όπως στην Κρήτη, όπου σας θυμίζω ότι τον Μάιο του 2020 είχαμε έναν μεγάλο σεισμό περίπου 6,6 Ρίχτερ νότια της Ιεράπετρας και τον Οκτώβριο του 2020 σημειώθηκε ακόμη ένας μεγάλος σεισμός μεγέθους 7 Ρίχτερ στην Σάμο. Ακολούθως, είχαμε τους σεισμούς στις 3 και 4 Μαρτίου 2021 (6,3 και 6,2 Ρίχτερ στον Τύρναβο της Θεσσαλίας) και τους σεισμούς στο Αρκαλοχώρι στις 27 Σεπτεμβρίου 2021. Ένας ακόμη ισχυρός σεισμός 6,3 Ρίχτερ, σημειώθηκε στις 12 Οκτωβρίου 2021 στην Κρήτη. Βλέπουμε λοιπόν ότι έχουμε αλλεπάλληλους ισχυρούς σεισμούς, η συχνότητα των οποίων υπερβαίνει κατά πολύ, την μέση συχνότητα ισχυρών σεισμών που γνωρίζουμε στην χώρα μας. Άρα, αυτό σημαίνει ότι έχουμε μια ‘έξαρση’.
Θα πρέπει να σημειώσω ότι ήδη από το 1987 (πολύ νέος επιστήμονας) μαζί με έναν συνεργάτη μου, είχαμε δημοσιεύσει σε ένα έγκυρο γεωφυσικό περιοδικό μία επιστημονική εργασία, η οποία έλεγε ότι ο ευρύτερος Ελλαδικός χώρος, έχει μια περιοδικότητα στην εμφάνιση των μεγάλων σεισμών που συνίσταται από δύο φάσεις: μία φάση ύφεσης, στην διάρκεια της οποίας –όχι δεν έχουμε καθόλου μεγάλους σεισμούς, αλλά έχουμε μικρή συχνότητα στα μεγάλα μεγέθη. Αυτή η φάση ύφεσης είναι περίπου 35-28 χρόνια και η κάθε φάση ύφεσης ακολουθείται από μία φάση έξαρσης η οποία έχει μια διάρκεια 8-10 χρόνια. Αυτό συμβαίνει τους τελευταίους δύο αιώνες σύμφωνα με τα στοιχεία που έχουμε. Από την μελέτη εκείνη, προέκυπτε ότι η κορύφωση της επόμενης έξαρσης θα είναι ακριβώς την περίοδο που διανύουμε. Με την μακροχρόνια έννοια, υποστηρίζω ότι αυτή η μελέτη έχει επαληθευτεί. Σε κάθε περίπτωση…. οι σεισμοί είναι εδώ, τα τελευταία δύο χρόνια.
Ωστόσο, εάν κάποιος θεωρεί ότι έκανα λάθος θα μπορούσε να είχε δημοσιεύσει τις αντιρρήσεις του σε επιστημονικό περιοδικό –ως είθισται. Μέχρι τώρα πάντως, κανένας δεν έχει δημοσιεύσει καμία αντίρρηση.
Οι σεισμοί σημειώθηκαν σε διάφορα σημεία του ελλαδικού χώρου και βεβαίως, στο ελληνικό σεισμικό τόξο που είναι μια μεγάλη σεισμική ζώνη, η οποία ξεκινάει από τη Ζάκυνθο, περνάει από τη ΝΔ Πελοπόννησο, τα Κύθηρα, την Κρήτη, την Κάσο, την Κάρπαθο και καταλήγει στην Ρόδο και τα λοιπά Δωδεκάνησα.
• Αυτό ωστόσο που μας λέτε, πρέπει να μας ανησυχεί; Πρέπει να είναι αντικείμενο παρακολούθησης και από τους φορείς και τις αρχές –πέραν των επιστημόνων;
Το πρόβλημα των σεισμών στην Ελλάδα, είναι μεγάλο και διαχρονικό. Οι σεισμοί υπήρχαν, υπάρχουν και θα εξακολουθήσουν να υπάρχουν στην Ελλάδα διότι οφείλονται σε γεωδυναμικές διαδικασίες οι οποίες διαρκούν εκατομμύρια χρόνια. Άρα, ποτέ δεν…. ξεμπερδεύουμε από τους σεισμούς! Το έργο όμως, της αντιμετώπισης του προβλήματος, της μείωσης των αρνητικών συνεπειών από τους σεισμούς (διότι είναι αδύνατο να τους σταματήσουμε) έχει δύο σκέλη: το ένα είναι το επιστημονικό, το οποίο βέβαια είναι επιφορτισμένα για να το εκτελούν, τα επιστημονικά ιδρύματα της χώρας που πραγματοποιούν την απαιτούμενη έρευνα. Και βέβαια, κάνουν την καθημερινή σεισμογραφική παρακολούθηση και όταν χρειάζεται, δίνουν την επιστημονική τους γνώμη και τα αποτελέσματα στην κοινωνία, στις αρχές κ.λπ.
Το δεύτερο σκέλος, είναι το πρακτικό –το επιχειρησιακό, δηλ. τα μέτρα. Οι επιστήμονες δεν μπορούν να λάβουν μέτρα, απλά μπορούν να συμβουλεύσουν. Αυτά πρέπει να λαμβάνονται όπως γίνεται από τις υπηρεσίες, όπως η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας που είναι ενταγμένη στο νεοσυσταθέν Υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας καθώς επίσης και από τον Οργανισμό Αντισεισμικού Σχεδιασμού και Προστασίας. Πέραν των κεντρικών υπηρεσιών, το καθήκον εφαρμογής μέτρων για την μείωση του σεισμικού κινδύνου, το έχουν οι περιφέρειες και κυρίως οι δήμοι. Φυσικά πρέπει να υπάρχει πάντα μια δίοδος επικοινωνίας ανάμεσα στον επιστημονικό κόσμο και στους φορείς για τις εξελίξεις.
• Είχατε αναφερθεί στην ηφαιστειακή δραστηριότητα που σημειώνεται σε περιοχές της χώρας. Στα Δωδεκάνησα στη Νίσυρο στις Κυκλάδες στην Σαντορίνη, αλλά πάντα υπάρχει μια…. ανησυχία. Θα ήθελα το σχόλιό σας.
Ο ηφαιστειακός κίνδυνος στην Ελλάδα, έχει… ξεχαστεί! Κι αυτό γιατί έχει περάσει σημαντικό χρονικό διάστημα από τότε που είχαμε τις τελευταίες εκρήξεις που σημειώθηκαν τον 20ο αιώνα (δεκαετία του ’20, του ’30 και του ’40) ενώ στην Σαντορίνη ήταν τον Φεβρουάριο του 1950 –η τελευταία έκρηξη μέχρι σήμερα, σε όλο το ηφαιστειακό τόξο του Νοτίου Αιγαίου (Νίσυρος, Σαντορίνη, Μήλος και Μέθανα στο ΒΑ Πελοπόννησο). Της Νισύρου και της Σαντορίνης όμως, είναι τα μοναδικά που δεν έχουν ‘σβήσει’ αλλά ‘κοιμούνται’ είναι τα πλέον ενεργά ενώ τα άλλα όχι. Η Πολιτεία και οι επιστήμονες, δεν το έχουν ξεχάσει όμως. Από το 2012 κι ύστερα στο πλαίσιο του ΟΑΣΠ έχει δημιουργηθεί μίαΕιδική Επιτροπή για την παρακολούθηση του Ηφαιστειακού Τόξου του Νοτίου Αιγαίου –της οποίας είμαι μέλος. Η Επιτροπή, κατά καιρούς εξετάζει την κατάσταση των ηφαιστειακών κέντρων. Είναι στα σχέδιά μας, να εισηγηθεί η Επιτροπή και να εκπονηθεί ένα ανάλογο επιχειρησιακό σχέδιο και για το ηφαίστειο της Νισύρου. Πάντως, έρευνες έχουν γίνει για το ηφαίστειο και εξακολουθούν να γίνονται καθώς είναι ένα ηφαίστειο το οποίο ΔΕΝ είναι σβησμένο, αλλά σε κατάσταση ‘ύπνωσης’ –όπως και της Σαντορίνης. Αυτό δε σημαίνει ότι δεν θα ενεργοποιηθούν κάποια στιγμή! Δεν μπορούμε να ξέρουμε πότε αλλά θα συμβεί και πρέπει να είμαστε έτοιμοι…
• Πρόσφατα, σας απονεμήθηκε μια ιδιαίτερα σημαντική διάκριση με το διεθνές Ιαπωνικό βραβείο Ηamaguchi, για την προσφορά σας στην προστασία των παράκτιων περιοχών από τσουνάμι και άλλους κινδύνους. Μιλήστε μας γι αυτό.
Το βραβείο πήρε το όνομά του από τον Hamaguchi Goryo, ο οποίος προστάτευσε και έσωσε τους χωρικούς από ένα τσουνάμι, το 1856 όταν έγινε ένας πολύ μεγάλος σεισμός στην Ιαπωνία. Ο Hamaguchi ήταν ένας προεστός σε κάποια παραλιακή περιοχή. Μόλις αντιλήφθηκε τον σεισμό, κατάλαβε ότι θα επέλθει ένα πολύ μεγάλο τσουνάμι. Κι επειδή δεν προλάβαινε να ειδοποιήσει τους χωρικούς στις παράκτιες περιοχές, έβαλε φωτιά σε θημωνιές ώστε να ειδοποιηθούν και να απομακρυνθούν. Είναι το πρώτο, έστω και πρωτόγονο σύστημα προειδοποίησης για τσουνάμι! Γι αυτό και το 2016 η Γ.Σ. του ΟΗΕ αποφάσισε να απονέμεται κάθε χρόνο ένα βραβείο σε επιστήμονες ή άλλους φορείς που με την δράση τους, έχουν συμβάλει στην μείωση του κινδύνου στις παράκτιες περιοχές. Φέτος, είχα την τιμή να τιμηθώ με αυτό και φυσικά η διάκριση είναι μεγάλη για την χώρα μας καθώς σε αυτό το πεδίο έχουμε κάνει πολύ μεγάλα βήματα με το σύστημα προειδοποίησης για τσουνάμι που υπάρχει και στη Μεσόγειο.