της Εύας Οικονομάκη

Στην αξιοποίηση των ιαματικών πηγών της χώρας και την ανάπτυξη του τουρισμού ευεξίας επενδύει το υπουργείο Τουρισμού, με στόχο την προσέλκυση ταξιδιωτών υψηλών εισοδηματικών κριτηρίων, την άμβλυνση της εποχικότητας του ελληνικού τουρισμού και την ενίσχυση των κρατικών εσόδων. Κομβικό ρόλο στην εκμετάλλευση των ιαματικών πόρων αναμένεται να διαδραματίσει ο Οργανισμός Ιαματικών Πηγών Ελλάδος (ΟΙΠΕ), η σύσταση του οποίου, όπως προβλέπεται στο νομοσχέδιο «Οργανισμοί Διαχείρισης και Προώθησης Προορισμών, Σύσταση Οργανισμού Αξιοποίησης Ιαματικών Πόρων και άλλες διατάξεις», το οποίο αναμένεται να τεθεί σε δημόσια διαβούλευση μέσα στην εβδομάδα, αναμένεται να επιταχύνει και να απλοποιήσει τις διαδικασίες για τη βέλτιστη εκμετάλλευση των φυσικών ιαματικών πόρων.

Στον ΟΙΠΕ, ο οποίος θα αναλάβει την κεντρική διαχείριση του χαρτοφυλακίου των ιαματικών πηγών της χώρας, στοχεύοντας στην καλύτερη εποπτεία και τον αρτιότερο συντονισμό για τη λειτουργία των εθνικών πόρων, θα συμμετέχουν η Κεντρική Ένωση Δήμων Ελλάδος (ΚΕΔΕ), αφού ένας σημαντικός αριθμός ιαματικών πόρων ανήκει στους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης, και η Ελληνική Εταιρεία Συμμετοχών και Περιουσίας (ΕΕΣΥΠ), γνωστή ως Υπερταμείο. Μία από τις μεγαλύτερες αγκυλώσεις, άλλωστε, διαχρονικά για την αξιοποίηση των συγκεκριμένων πόρων είναι ο κατακερματισμός της ιδιοκτησίας τους (Εταιρεία Ακινήτων του Δημοσίου, Ελληνικός Οργανισμός Τουρισμού, ΟΤΑ, ιδιώτες) με διαφορετικά δικαιώματα εκμετάλλευσης, ετερόκλητα χαρακτηριστικά και διαφορετικό προσανατολισμό αξιοποίησης.

Σύμφωνα με στοιχεία της Ελληνικής Ακαδημίας Ιαματικής Ιατρικής, το 2025 ο ιαματικός τουρισμός θα αποτελεί τη 2η μεγαλύτερη βιομηχανία στον κόσμο μετά την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη.

Αναξιοποίητος πλούτος

Μέχρι σήμερα στην Ελλάδα, όπου υπάρχουν περίπου 750 πεδία με ιαματικές ιδιότητες, έχουν αναγνωριστεί 75 ιαματικές πηγές, 51 βρίσκονται σε διαδικασία αναγνώρισης. Την ίδια στιγμή, 77 έχουν παραχωρηθεί προς εκμετάλλευση στους ΟΤΑ, εκ των οποίων μόνο οι 5 έχουν λάβει Ειδικό Σήμα Λειτουργίας.

Η προώθηση του συγκεκριμένου τουριστικού προϊόντος είναι μείζονος σημασίας για την ενίσχυση των κρατικών εσόδων με δεδομένο ότι τα ασφαλιστικά και συνταξιοδοτικά ταμεία σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες καλύπτουν τα έξοδα των ασφαλισμένων και δυνάμει τουριστών για να ταξιδέψουν σε κάποια άλλη χώρα και να απολαύσουν υπηρεσίες υγείας, ακόμη και εάν πρόκειται για προληπτική θεραπεία. Παράλληλα, η ανάδειξη των ιαματικών πηγών θα ωφελήσει σημαντικά παρηκμασμένες περιοχές οι οποίες έχουν μεγάλες δυνατότητες ανάπτυξης.

Οι βασικές γραμμές

Στην κατεύθυνση της καλύτερης αξιοποίησης των φυσικών αυτών πόρων, με απώτερο στόχο την προσέλκυση ελληνικών και ξένων επενδυτικών κεφαλαίων, προβλέπεται, εφόσον απαιτείται, η επικαιροποίηση του σχετικού νομικού και πολεοδομικού πλαισίου για την ανάπτυξη σύνθετων τουριστικών καταλυμάτων εντός των οποίων θα λειτουργούν και ιαματικές πηγές. Κατά καιρούς, άλλωστε, Έλληνες και ξένοι επιχειρηματίες και όμιλοι με παγκόσμια παρουσία από τον χώρο της ευεξίας έχουν επιδείξει έντονο ενδιαφέρον για την αξιοποίηση των ιαματικών πηγών της χώρας και τη δημιουργία εγκαταστάσεων με βάση τα διεθνή πρότυπα, με στόχο την προσέλκυση τουριστών υψηλής δαπάνης.

Μάλιστα, αναμένεται να δημιουργηθούν εξειδικευμένες ομάδες που θα επιφορτιστούν με την επιτάχυνση των διαδικασιών και την αποφυγή μακροχρόνιων καθυστερήσεων και αγκυλώσεων σχετικά με την ωρίμανση των φακέλων αδειοδότησης των πόρων και των εγκαταστάσεων, καθώς και την προετοιμασία και την εκτέλεση του συνόλου των ενεργειών που απαιτούνται για τη διεξαγωγή διαγωνισμών στο πλαίσιο της ανάθεσης λειτουργίας των ιαματικών πηγών σε έμπειρους και ικανούς διαχειριστές.

Ψηλά στις προτεραιότητες του υπουργείου Τουρισμού βρίσκεται και η ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου σχεδίου marketing για την προώθηση και προβολή του τουρισμού ευεξίας και την ανάπτυξη συνεργειών για την ενίσχυση των τοπικών κοινωνιών και της οικονομίας εν γένει.

Ο ρόλος του ΟΙΠΕ

Ο ΟΙΠΕ θα αναλάβει τη διοίκηση, τη διαχείριση και την αξιοποίηση των φυσικών ιαματικών πόρων και πηγών, καθώς και των ακινήτων και υφιστάμενων εγκαταστάσεων που βρίσκονται στους χώρους των ιαματικών πηγών και αποτελούν περιουσία του Δημοσίου ή/και των οικείων ΟΤΑ.

Σον Οργανισμό δύνανται να μεταβιβάζονται, να περιέρχονται ή να παραχωρούνται, κατά πλήρη κυριότητα, δικαιώματα διαχείρισης και εκμετάλλευσης, κεκτημένα οικονομικά συμφέροντα, άυλα δικαιώματα και δικαιώματα λειτουργίας, συντήρησης και εκμετάλλευσης φυσικών ιαματικών πόρων, ακινήτων και εγκαταστάσεων εντός αυτών, με αποκλειστικό σκοπό την αξιοποίηση των εν λόγω περιουσιακών στοιχείων. Η διοίκηση και η διαχείριση των πηγών θα ανατίθεται κάθε φορά στον ΟΙΠΕ με απόφαση των υπουργών Οικονομικών και Τουρισμού.

Τα έσοδα από την αξιοποίηση και την παραχώρηση των περιουσιακών του στοιχείων και οι κάθε είδους αποδόσεις που θα προκύψουν από την εκμετάλλευση αυτών και των εγκαταστάσεών τους, κατανέμονται κατά ένα ποσοστό στους μετόχους του Οργανισμού και κατά ένα ποσοστό στον οικείο δήμο ή στον φορέα του Δημοσίου ή στη Δημόσια Επιχείρηση που ανήκει κάθε πηγή.

Οι δυνατότητες περαιτέρω ανάπτυξης του τουριστικού ευεξίας για την ανάδειξη της Ελλάδας ως ελκυστικού προορισμού στον παγκόσμιο χάρτη τουρισμού υγείας αποτυπώνονται και στην Έκθεση της Επιτροπής Πισσαρίδη. «Όσον αφορά τα συμπληρωματικά τουριστικά προϊόντα, η χώρα έχει καλές δυνατότητες να τα αναπτύξει περαιτέρω. Ενδεικτικό παράδειγμα παρουσιάζει ο τουρισμός ευεξίας. Ενώ στην Ελλάδα υπάρχουν σύγχρονες ξενοδοχειακές μονάδες που εξειδικεύονται στην παροχή υπηρεσιών ευεξίας, υπάρχουν σε αρκετές περιοχές της χώρας ιαματικές πηγές οι οποίες είναι αναξιοποίητες ή έχουν χαμηλή εκμετάλλευση», αναφέρεται χαρακτηριστικά.

Οι ιαματικές πηγές σε αριθμούς

Ο τουρισμός υγείας και ευεξίας έχει αναδειχθεί σε έναν δυναμικά αναπτυσσόμενο οικονομικό κλάδο παγκοσμίως, με ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης για την περίοδο 2017-2022 της τάξης του 7,5% και αντίστοιχο ρυθμό ανάπτυξης 6,4% για τις εγκαταστάσεις spa και 6,5% για τις ιαματικές πηγές. Είναι χαρακτηριστικό ότι η παγκόσμια οικονομία που αφορά τις υπηρεσίες ευεξίας ανέρχεται σε 4,2 τρισ. δολάρια, εκ των οποίων περίπου 640 δισ. δολάρια προέρχονται από τον τουρισμό ευεξίας, 119 δισ. δολάρια από τις υπηρεσίες spa και 53,2 δισ. δολάρια από την εκμετάλλευση των ιαματικών πηγών. Οι ιαματικές πηγές δε που προσφέρουν υπηρεσίες spa καταγράφουν διεθνώς σημαντικά αυξημένα έσοδα έναντι αυτών που δεν διαθέτουν τέτοιες υπηρεσίες.

Σε ευρωπαϊκό επίπεδο η αξιοποίηση των 5.967 ιαματικών πηγών αποφέρει έσοδα 21,7 δισ. ευρώ και δημιουργεί 438.424 θέσεις εργασίας με βάση στοιχεία του 2017. Αντίστοιχα, υπάρχουν 46.282 εγκαταστάσεις που προσφέρουν υπηρεσίες spa και τζιράρουν σε ετήσια βάση 33,3 δισ. δολάρια, με περισσότερους από 880.000 εργαζομένους. Η Γερμανία, η Γαλλία, η Ιταλία, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ισπανία είναι οι πέντε πρώτες χώρες που κυριαρχούν στην ευρωπαϊκή αγορά spa, με την Ελλάδα να βρίσκεται εκτός της πρώτης δεκάδας.

Ισχυρή θέση στο κομμάτι του ιαματικού τουρισμού κατέχει και η Ασία, με περισσότερες από 20.000 εγκαταστάσεις να βρίσκονται στην ασιατική ήπειρο και την Κίνα, την Ιαπωνία και την Ταϊβάν να απορροφούν το μεγαλύτερο μέρος της ζήτησης.

Το παράδειγμα της Γαλλίας

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αξιοποίησης των ιαματικών πόρων που διαθέτει είναι η Γαλλία, όπου λειτουργούν γύρω στα 50 κέντρα τουρισμού ευεξίας. Η Γαλλία το 2017 κατατάχθηκε 4η παγκοσμίως ως «προορισμός για τουρισμό ευεξίας», ενώ κατέκτησε την 5η θέση στην αγορά spa. Οι περισσότερες λουτροπόλεις προσφέρουν ένα μεγάλο εύρος υπηρεσιών, όπως ξενοδοχειακή υποδομή, εστιατόρια, πολιτιστικές εκδηλώσεις και πολλές ευκαιρίες αναψυχής, ενώ στην πλειονότητά τους οι θερμαλιστικές εγκαταστάσεις λειτουργούν από 8 έως 9 μήνες περιορίζοντας σημαντικά την εποχικότητα του τουρισμού.

Η πλειονότητα των γαλλικών θερμαλιστικών εγκαταστάσεων βρίσκεται υπό τη διαχείριση μεγάλων επιχειρηματικών ομίλων, που δημιουργούν θερμαλιστικές αλυσίδες. Η γαλλική εταιρεία Vichy, πρωτοπόρος στα δερμοκαλλυντικά, διευθύνει τρεις θερμαλιστικές εγκαταστάσεις στην ομώνυμη πόλη, που έχουν εξειδικευτεί στη θεραπεία πεπτικών και μεταβολικών διαταραχών (παχυσαρκία και διαβήτης) και ρευματολογικών προβλημάτων. Οι θερμαλιστικές εγκαταστάσεις συνδέονται με ειδικούς διαδρόμους με τρία συνεργαζόμενα ξενοδοχεία, ένα 3, ένα 4 και ένα 5 αστέρων. Τα τρία συγκροτήματα διαθέτουν 250 καμπίνες θεραπείας και 400 δωμάτια ξενοδοχείου.